| 01 Απριλίου 2011 | Διαβάστηκε: 493 φορές
Αντιλήψεις και πραγματικότητα
H σεξουαλικότητα είναι ένας ευρύς όρος, που περιλαμβάνει όχι μόνο τα γεννητικά και ερωτογενή όργανα του ανθρώπου αλλά και τα δευτερογενή σεξουαλικά του χαρακτηριστικά. Περιλαμβάνει επίσης την εικόνα του σώματος, την εικόνα του εαυτού, την ταυτότητα του φύλου, τις πεποιθήσεις και τις απόψεις του ατόμου γύρω από το σεξ, καθώς επίσης και τη φυσική έκφραση της αγάπης και της σεξουαλικής επιθυμίας.
Η ανθρώπινη σεξουαλικότητα επηρεάζεται από κοινωνικο-πολιτισμικές και ηθικολογικές προεκτάσεις. Παράλληλα, διαστάσεις που επηρεάζουν τη σεξουαλική έκφραση είναι η σωματική και η ψυχική υγεία αλλά και η συναισθηματική πληρότητα.
Παρόλο που τα τελευταία χρόνια έχουν αρχίσει να αναγνωρίζονται όλο και περισσότερο τα δικαιώματα των ατόμων με ειδικές ανάγκες (ΑΜΕΑ) σε αρκετούς τομείς της ζωής τους, στο θέμα της σεξουαλικότητας αντιμετωπίζονται ακόμη από τον κοινωνικό τους περίγυρο ως άτομα χωρίς σεξουαλική επιθυμία και έκφραση, κάτι που φυσικά δεν ισχύει στην πλειονότητα των αυτών των ανθρώπων.
Παρόλο που τα θέματα αναπηρίας εξετάζονται από την ιατρική κοινότητα και τους ειδικούς της ψυχικής υγείας τα τελευταία τουλάχιστον τριάντα χρόνια, το θέμα της σεξουαλικής έκφρασης των ατόμων με κινητική αναπηρία δεν προβάλλεται προς το ευρύτερο κοινωνικό σύνολο με αποτέλεσμα να μη διευκολύνονται να εκφράσουν τη σεξουαλικότητά τους με ικανοποιητικούς τρόπους.
Οι διαστάσεις που εμπλέκονται στην σεξουαλική έκφραση των ατόμων με αναπηρία είναι πολλές. Ενδεικτικά αναφέρονται τα εξής: κινητικά προβλήματα, απώλεια αισθήσεων, προβλήματα επικοινωνίας, απώλεια ελέγχου, κούραση, ελαττωμένη ικανότητα ελέγχου της κύστης, σεξουαλικές δυσλειτουργίες, πόνος, φόβος, κατάθλιψη, μη ικανοποιητική αυτο-εικόνα, χαμηλή αυτοπεποίθηση.
Η μη αναφορά των θεμάτων αυτών αντανακλά αφενός τη δυσκολία που υπάρχει στο να εκφραστούν τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν στα θέματα σεξουαλικής υγείας και αφετέρου την κοινωνική αντίληψη που θέλει τους ανθρώπους με αναπηρία να έχουν λιγότερα δικαιώματα και απαιτήσεις και ως εκ τούτου να είναι άτομα χωρίς σεξουαλική επιθυμία.
Η εικόνα του σώματος των γυναικών με αναπηρία επηρεάζεται και από τη μη αντιπροσώπευση τους στα Μ.Μ.Ε. και ενισχύεται από τη συνεχή προβολή της κανονικότητας του γυναικείου σώματος και από την σιωπηρή πεποίθηση ότι μόνο το «κανονικό σώμα» είναι και μπορεί να είναι επιθυμητό. Η εσωτερίκευση αυτού του μηνύματος έχει σαν αποτέλεσμα την προσπάθεια «εξομάλυνσης» και «κανονικοποίησης» του σώματος, με αποτέλεσμα τα άτομα με αναπηρία πολλές φορές προσπαθούν να κρύψουν το σώμα τους η να αλλάξουν την εικόνα τους με ποικίλους τρόπους.
Σύμφωνα με έρευνα, βρέθηκε ότι η εικόνα του σώματος, η σεξουαλική εικόνα και η σεξουαλική ικανοποίηση αποτελούν ισχυρούς προβλεπτικούς παράγοντες της αυτο-εκτίμησης και της κατάθλιψης στα άτομα με κινητικές αναπηρίες. Οι παράγοντες αυτοί διαδραματίζουν, όπως είναι αναμενόμενο, σημαντικό ρόλο στην ψυχική ολοκλήρωση. Όσο περισσότερο τα άτομα αυτά αισθάνονται καλά με τη σεξουαλικότητά τους και το σώμα τους και όσο περισσότερο νιώθουν σεξουαλική ικανοποίηση, τόσο μεγαλύτερη αυτο-εκτίμηση έχουν και τόσο λιγότερο πιθανόν είναι να αναπτύξουν κατάθλιψη.
Στις γυναίκες με κινητική αναπηρία η εικόνα του σώματος συσχετίζεται περισσότερο με την αυτοεκτίμηση, ενώ στους άντρες με κινητική αναπηρία η σεξουαλική εικόνα είναι ο παράγοντας που συσχετίζεται περισσότερο με την αυτοεκτίμηση. Οι γυναίκες γενικότερα είναι επηρεασμένες και βιώνουν την κοινωνική «πίεση» να συμμορφώνονται με τα πρότυπα ομορφιάς μέσα από τα ΜΜΕ και τις διαφημίσεις και τις τάσεις της μόδας, ενώ οι άντρες μεγαλώνουν και ενσωματώνουν στο μυαλό τους το πόσο σημαντικό είναι για έναν άντρα η σεξουαλικότητά του και εικόνα του.
Όλα αυτά είναι σημαντικό να λαμβάνονται υπόψη από τους ειδικούς, αλλά και από τα ίδια τα άτομα με κινητική αναπηρία, ώστε να κατευθύνονται προς την υιοθέτηση στρατηγικών που συμβάλλουν στην ενδυνάμωση της εικόνας του σώματός τους και της σεξουαλικότητας τους με σκοπό τη βελτίωση της ψυχικής τους υγείας και ευεξίας.
> Ο Δρ. Θάνος Ε. Ασκητής είναι ψυχίατρος – νευρολόγος, διδάκτωρ στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και πρόεδρος του Ινστιτούτου Ψυχικής και Σεξουαλικής Υγείας.
> Η Νατάσα Πατεράκη είναι ψυχολόγος
Παρόλο που τα τελευταία χρόνια έχουν αρχίσει να αναγνωρίζονται όλο και περισσότερο τα δικαιώματα των ατόμων με ειδικές ανάγκες (ΑΜΕΑ) σε αρκετούς τομείς της ζωής τους, στο θέμα της σεξουαλικότητας αντιμετωπίζονται ακόμη από τον κοινωνικό τους περίγυρο ως άτομα χωρίς σεξουαλική επιθυμία και έκφραση, κάτι που φυσικά δεν ισχύει στην πλειονότητα των αυτών των ανθρώπων.
Παρόλο που τα θέματα αναπηρίας εξετάζονται από την ιατρική κοινότητα και τους ειδικούς της ψυχικής υγείας τα τελευταία τουλάχιστον τριάντα χρόνια, το θέμα της σεξουαλικής έκφρασης των ατόμων με κινητική αναπηρία δεν προβάλλεται προς το ευρύτερο κοινωνικό σύνολο με αποτέλεσμα να μη διευκολύνονται να εκφράσουν τη σεξουαλικότητά τους με ικανοποιητικούς τρόπους.
Οι διαστάσεις που εμπλέκονται στην σεξουαλική έκφραση των ατόμων με αναπηρία είναι πολλές. Ενδεικτικά αναφέρονται τα εξής: κινητικά προβλήματα, απώλεια αισθήσεων, προβλήματα επικοινωνίας, απώλεια ελέγχου, κούραση, ελαττωμένη ικανότητα ελέγχου της κύστης, σεξουαλικές δυσλειτουργίες, πόνος, φόβος, κατάθλιψη, μη ικανοποιητική αυτο-εικόνα, χαμηλή αυτοπεποίθηση.
Η μη αναφορά των θεμάτων αυτών αντανακλά αφενός τη δυσκολία που υπάρχει στο να εκφραστούν τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν στα θέματα σεξουαλικής υγείας και αφετέρου την κοινωνική αντίληψη που θέλει τους ανθρώπους με αναπηρία να έχουν λιγότερα δικαιώματα και απαιτήσεις και ως εκ τούτου να είναι άτομα χωρίς σεξουαλική επιθυμία.
Η εικόνα του σώματος των γυναικών με αναπηρία επηρεάζεται και από τη μη αντιπροσώπευση τους στα Μ.Μ.Ε. και ενισχύεται από τη συνεχή προβολή της κανονικότητας του γυναικείου σώματος και από την σιωπηρή πεποίθηση ότι μόνο το «κανονικό σώμα» είναι και μπορεί να είναι επιθυμητό. Η εσωτερίκευση αυτού του μηνύματος έχει σαν αποτέλεσμα την προσπάθεια «εξομάλυνσης» και «κανονικοποίησης» του σώματος, με αποτέλεσμα τα άτομα με αναπηρία πολλές φορές προσπαθούν να κρύψουν το σώμα τους η να αλλάξουν την εικόνα τους με ποικίλους τρόπους.
Σύμφωνα με έρευνα, βρέθηκε ότι η εικόνα του σώματος, η σεξουαλική εικόνα και η σεξουαλική ικανοποίηση αποτελούν ισχυρούς προβλεπτικούς παράγοντες της αυτο-εκτίμησης και της κατάθλιψης στα άτομα με κινητικές αναπηρίες. Οι παράγοντες αυτοί διαδραματίζουν, όπως είναι αναμενόμενο, σημαντικό ρόλο στην ψυχική ολοκλήρωση. Όσο περισσότερο τα άτομα αυτά αισθάνονται καλά με τη σεξουαλικότητά τους και το σώμα τους και όσο περισσότερο νιώθουν σεξουαλική ικανοποίηση, τόσο μεγαλύτερη αυτο-εκτίμηση έχουν και τόσο λιγότερο πιθανόν είναι να αναπτύξουν κατάθλιψη.
Στις γυναίκες με κινητική αναπηρία η εικόνα του σώματος συσχετίζεται περισσότερο με την αυτοεκτίμηση, ενώ στους άντρες με κινητική αναπηρία η σεξουαλική εικόνα είναι ο παράγοντας που συσχετίζεται περισσότερο με την αυτοεκτίμηση. Οι γυναίκες γενικότερα είναι επηρεασμένες και βιώνουν την κοινωνική «πίεση» να συμμορφώνονται με τα πρότυπα ομορφιάς μέσα από τα ΜΜΕ και τις διαφημίσεις και τις τάσεις της μόδας, ενώ οι άντρες μεγαλώνουν και ενσωματώνουν στο μυαλό τους το πόσο σημαντικό είναι για έναν άντρα η σεξουαλικότητά του και εικόνα του.
Όλα αυτά είναι σημαντικό να λαμβάνονται υπόψη από τους ειδικούς, αλλά και από τα ίδια τα άτομα με κινητική αναπηρία, ώστε να κατευθύνονται προς την υιοθέτηση στρατηγικών που συμβάλλουν στην ενδυνάμωση της εικόνας του σώματός τους και της σεξουαλικότητας τους με σκοπό τη βελτίωση της ψυχικής τους υγείας και ευεξίας.
> Ο Δρ. Θάνος Ε. Ασκητής είναι ψυχίατρος – νευρολόγος, διδάκτωρ στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και πρόεδρος του Ινστιτούτου Ψυχικής και Σεξουαλικής Υγείας.
> Η Νατάσα Πατεράκη είναι ψυχολόγος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου