Χαμένος Παράδεισος

Χαμένος Παράδεισος Το "Χαμένος Παράδεισος" είναι μια εξιστόριση του δράματος της Μικρασιατικής Καταστροφής από τον Γκάις Μίλτον, ο οποίος συνέλεξε μαρτυρίες ανθρώπων, που έζησαν στην κοσμοπολίτικη πόλη, την Σμύρνη, πριν το 1922. Η καταστροφή της Μεγάλης Ιδέας και μαζί της πόλης, που είχε ξεφύγει από τις νόρμες του Ισλάμ περιγράφονται λεπτομερώς και παραστατικά. Χαμένος Παράδεισος Γκαϊλς Μιλτον Εκδόσεις ΜΙΝΩΑΣ Ο Γκαϊς Μίλτον είναι πολυγραφότατος συγγραφέας και δημοσιογράφος, που αρθρογραφεί σε πολλές βρετανικές και αγγλόφωνες εφημερίδες. Το βιβλίο του «Χαμένος Παράδεισος- Σμύρνη 1922» αναφέρεται στα τραγικά γεγονότα της Μικρασιατικής Καταστροφής του Ελληνικού πληθυσμού και του ξεριζωμού του από  τα χώματα της Ιωνίας.  Τα περιεχόμενα του βιβλίου αφορούν πέντε κεφάλαια που κατανέμονται σε 447 σελίδες. Ο συγγραφέας για να ερευνήσει και στην συνέχεια για να συγγράψει το βιβλίο αναγκάστηκε να ταξιδέψει σε διαφορετικές χώρες ψάχνοντας απογόνους των μεγάλων λεβαντίνικων δυναστειών της Σμύρνης. Στην έρευνα του ανακάλυψε ανέκδοτες επιστολές, ημερολόγια, αποκόμματα παλιών εφημερίδων, πρακτικά συνεδρίων και παλιά αντικείμενα, που τον βοήθησαν να ολοκληρώσει την μελέτη του, αν κι ο ίδιος δηλώνει ότι οι απόψεις που εκφράζονται στο «Χαμένο Παράδεισο» δεν είναι δικές του αλλά έχουν περισυλλεγεί. Στο πρώτο μέρος αναλύει την ζωή και την καθημερινότητα της εποχής καθώς και την εμφάνιση της Μεγάλης Ιδέας των Ελλήνων. Στο δεύτερο αναφέρεται εκτεταμένα στην Μικρασιατική Εκστρατεία και στην Ελληνική κατοχή της Μητρόπολης της Ιωνίας. Η Συνθήκη των Σεβρών, δεν ήταν παρά ένα εύθραυστο βάζο, που τελικά δεν άντεξε πάνω από δυο χρόνια καταλήγοντας στα τραγικά αποτελέσματα της εκστρατείας των Ελλήνων. Το τρίτο μέρος του βιβλίου ξεδιπλώνει τα γεγονότα της κατάληψης της Σμύρνης από τους Τούρκους και τα επακόλουθα. Η μετάφραση των Αγγλικών από τον κ. Αλέξη Καλοφωλιά είναι γλαφυρή, παραστατική και ακριβής αποδίδοντας ευκρινώς το πνεύμα του συγγραφέα. Χρησιμοποιώντας την δημοσιογραφική του πένα ο Μίλτον στοχεύει στην ουσία του κειμένου. Μεταφέρει τον αναγνώστη στην καρδιά των γεγονότων, ενημερώνοντας τον, για τις ιστορικές περιόδους μέσα από τα «όμματα» των αφηγούμενων. Πλούσιοι Λεβαντίνοι –δυτικοευρωπαίοι- που οι οικογένειες τους ζούσαν για περισσότερα από διακόσια χρόνια στην Σμύρνη, πέρασαν ολόκληρη ζωή κερδίζοντας με τις επιχειρήσεις τους περιουσίες, στα εδάφη της Οθωμανικής κυριαρχίας. Ποτέ δεν πίστεψαν, ότι ο τροχός της τύχης θα τους ανάγκαζε κάποια στιγμή να εκπατριστούν αφήνοντας πίσω μόνο στάχτες. Στις σελίδες του βιβλίου αναφέρονται τα βάσανα των λαών της Μικρασίας, που πριν τον πόλεμο, συμβίωναν ειρηνικά. Οι Γερμανοί με ινστρούκτορα τον Στρατηγό Λίμαν φον Σάντερς, δασκάλεψαν τους Οθωμανούς Τούρκους για τον διωγμό των μειονοτήτων από τα εδάφη της αυτοκρατορίας. Οι Νεότουρκοι και αργότερα ο Μουσταφά Κεμάλ υποστήριξαν την ιδέα της Εθνοκάθαρσης, την οποίαν υποστήριξαν έμπρακτα με την δημιουργία των «αμελέ ταμπουρού» – ταγμάτων εργασίας· στα άγονα μέρη της Ανατολίας στέλνονταν Αρμένιοι, Ρωμιοί να λαξεύουν και να σπάζουν πέτρες μέχρι θανάτου. Η άφρων πολιτική κι ο εθνικός διχασμός των Ελλήνων  κομμάτιασαν την επιτυχία της Συνθήκης των Σεβρών, αφού θεώρησαν καλό να επεκτείνουν την ζώνη κυριαρχίας περισσότερο. Η ατυχής εξόρμηση στο Σαγγάριο, που στοίχισε την ζωή σε πολλές χιλιάδες στρατιωτών, επέτρεψε στον Κεμάλ να οργανωθεί στρατιωτικά και να διασπάσει το μέτωπο άμυνας. Στο τελευταίο μέρος ο συγγραφέας αναφέρεται στα ημερολόγια ανθρώπων που βίωσαν την καταστροφή της κοσμοπολίτικης πόλης με λεπτομέρειες που προκαλούν συναισθήματα ποικίλης έντασης. Σε πολλές αναφορές εμφανίζεται το όνομα του Τζωρτζ Χόρτον, που υπηρετούσε στο Αμερικάνικο Προξενείο. Εντυπωσιάζει το παρακάτω απόσπασμα, γι αυτό αντιγράφεται αυτούσιο. «Καθώς το καταδιωκτικό μας απομακρυνόταν από την τρομακτική σκηνή και έπεφτε το σκοτάδι, οι φλόγες που μαίνονταν τώρα σε μια τεράστια έκταση γινόντουσαν όλο και πιο λαμπερές, παρουσιάζοντας μια σκηνή απαίσιας και παράξενης ομορφιάς…δεν έλειπε τίποτα από την ωμότητα, την αγριότητα, την ακολασία, και όλη εκείνη τη μανία του ανθρώπινου πάθους που, όταν τους δοθεί η ευκαιρία, υποβιβάζουν το ανθρώπινο γένος σε ένα επίπεδο κατώτερο κι από του αγριότερου και αχρειότερου κτήνους…Ένα από τα δυνατότερα αισθήματα που πήρα μαζί μου από την Σμύρνη ήταν το αίσθημα ντροπής γιατί ανήκα στο ανθρώπινο γένος». Επιγραμματικά, η ανάγνωση του βιβλίου είναι γοργή και μερικές φορές γίνεται απνευστί.

Χρήστος Ναούμ